Kan Uyuşmazlığı
Rh uyuşmazlığı ya da kan uyuşmazlığı olarak da bilinen anne-bebek arasında oluşan kan uyuşmazlığı yalnızca Rh(-) annelerde oluşabilen bir sorundur. Annenin kan grubunun Rh(-), babanın kan grubunun ise Rh(+) olduğu durumda eğer bebeğin kan grubu Rh(+) olmuş ise anne-bebek kan uyuşmazlığı ortaya çıkar.
Anne ve bebek arasındaki kan bağı sebebiyle bebekten anneye geçen alyuvarlar belli bir oranı geçtiğinde annenin bağışıklık sistemi devreye girer, antikor üretimi başlar. Bu antikorlar kandaki yabancı alyuvarları parçalar sonrasında ise göbek kordonundan bebeğin vücuduna geçerek bebeğin kanındaki alyuvarları parçalamaya başlar. Gerekli önlemler alınmamışsa yahut bu durum fark edildiğinde müdahale yapılmazsa bebekte ağır hasarlar oluşabilir, gebelik bebeğin ölümü ile sonuçlanabilir.
Rh Uyuşmazlığı Ne Gibi Sonuçlar Doğurur?
Rh uygunsuzluğu ilk gebelikte sorun oluşturmasa da, ilk gebelikte önlem alınmazsa sonraki gebeliklerde büyük sorunlar oluşturmaktadır. İlk hamilelikte annenin duyarlılaşmasıyla sonraki gebeliklerde antikorlar plesanta yoluyla hızla bebeğe geçerek bebeğin kanındaki alyuvarlara saldırır ve bebeğin kan hücrelerini yıkarak;
• Kansızlığa (anemi),
• Beyin hasarına,
• Kalp yetmezliğine
• Doğum sonrası sarılığa,
Ve hatta tedavi edilmezse bebeğin ölümüne sebep olur.
Alınması Gereken Önlemler Nelerdir?
• Annenin bağışıklık sistemi bir kere uyarıldıktan sonra yabancı alyuvarlara karşı antikor üretimi geri dönülemez hale geldiğinden, hem anneyi hem de bebeği korumak için en uygun çözüm bu uyarının oluşmasını engellemektir.
• Hamilelik öncesinde eşlerin kan grupları bilinmeli ve eğer uyuşmazlık mevcutsa uygun aralıklarla indirekt coombs testi (anti-Rh antikor araştırma testi) tekrarlanmalıdır.
• Gerekli görüldüğü takdirde ilk gebeliğin 28. Haftasında erken korunma iğnesi (Rh hiperimmünglobulin) yapılır.
• Eğer Rh(-) anneden Rh(+) bir bebek dünyaya gelmişse, sonraki bebekleri korumak adına antikor üretimini engelleyecek koruyucu iğne ilk 72 saat içinde yapılmalıdır.
• Rh(-) anneden dünyaya gelen her Rh(+) bebekten sonra ilk 72 saat içinde koruyucu iğnenin tekrar dozları uygulanmalıdır.
• 3 aydan küçük düşüklerde küçük doz Rh hiperimmünglobulin, 3 aydan büyük düşüklerde ise tam doz immünglobulin uygulaması yapılması uygun görülür.
• Kürtajlardan önce Rh hiperimmünglobulin uygulanmalı ve mümkünse vakumla kürtaj yapılmalıdır.
• Gebeliğin herhangi bir döneminde gerçekleşen düşük, kürtaj, dış gebelik, amniosentez, kordosentez sonrası 72 saat içinde koruyucu iğne yapılmalıdır.
Rh Kan Grubu Tespiti Nasıl Yapılır?
Rh kan grubu tespiti için gebeliğin 10. Haftasından itibaren annenin kolundan az miktar kan alınır. Bu kanın içinde bulunan bebeğe ait serbest fetal DNA ayrıştırılır ve Rh kan grubunu belirleyen gen bölgesine bakılır. Eğer bebeğin kan grubu Rh(-) ise hamilelik risksiz bir şekilde izlenebilir lakin bebeğin kan grubu Rh(+) ise gebelik çok daha yakından takip gerektirir.
Kan Uyuşmazlığı Nasıl Tedavi Edilir?
Kan uyuşmazlığı tespit edildiğinde eğer henüz annenin kanında Rh antikorları mevcut değilse kan uyuşmazlığı gelişimini engellenmek için genellikle hamileliğin 28. Haftasında ve doğumdan sonraki ilk 72 saat içinde koruyucu iğne yapılır.
Ancak annenin kanında Rh antikorlarının mevcut olduğu ve Rh kan uyuşmazlığının zaten geliştiği tespit edilirse kandaki antikor düzeyleri kontrol edilir. Antikor düzeyi yüksekse özel testlerle bebeğin sağlığı mutlaka bir perinatoloji kliniğinde takip edilir ve uygun tedavi uygulanır.
İndirekt Coombs Testi ( Kan Uyuşmazlığı Testi)
• Yalnızca kan uyuşmazlığı olan gebeliklerde, annenin kolundan kan alınarak yapılan testtir.
• Indirekt coombs testi kan uyuşmazlığı olan gebeliklerde gebeliğin başlarında yapılan ilk muayenede ve eğer test negatif çıkarsa 20. Haftadan itibaren doğuma kadar her ay olacak sıklıkla yapılır.
• Testin negatif çıkması anne kanında Rh antikorlarının olmadığı anlamına gelir. Bu istenilen bir durumdur. 28. haftada yapılan testin sonucu da negatif olduğunda anneye doğuma kadar oluşabilecek etkileşimi engellemek için kan uyuşmazlığı iğnesi yapılır.
• Testin pozitif çıkması anne kanında Rh antikorlarının var olduğunu yani istenmeyen etkileşimin gerçekleştiğini belirtir.
Direkt Coombs Testi
Kan uyuşmazlığı olan gebelikten dünyaya gelen bebek doğar doğmaz göbek bağından kan alınarak yapılan bu testte de amaç annenin antikor üretimini araştırmaktır. Alınan kan ile bebeğin kan grubuna bakılır ve direkt test yapılır. Eğer test negatif çıkarsa (istenilen durum) anne antikor üretmemiştir ve anneye kan uyuşmazlığı iğnesi yapılır. Lakin test sonucu pozitif çıkarsa anne bebeğe karşı antikor oluşturmuştur bu durumda anneye kan uyuşmazlığı iğnesi yapılamaz.