Otizmin Nedenleri
Otizm ile ilgili uzun zaman önce tanımlama yapılmasına rağmen, otizme neden olan etmenler hakkında net bir kanıtlanan bilgi edinilememektedir. Birçok teori öne sürülmüş ve bozukluğun birçok nedene bağlı olarak ortaya çıktığı kabul edilmiştir.
Otizmin nedenleri tam olarak açıklanamamıştır. Fazla sayıda genetik ve çevresel faktörün etkisinin olduğu görüşü kabul görmektedir. Doğum öncesi, doğum sonrası ve doğumdan sonra meydana gelen tıbbi sorunların etkisinin olduğu bilinmektedir.
Kalıtsal etkenler bu bozuklukta önem taşımaktadır. Otistik olan bir çocuğun kardeşinin de otistik olma riski artar. Otistik bir anne ya da babanın çocuğunun otistik olma ihtimali normal kişilere göre daha yüksektir.
Beyinin tam olarak gelişimini tamamlayamaması, beynin bazı hücrelerinin gelişememesi veya beyinin bazı görevlerini yerine getirmemesi otizm nedenleri arasında sayılmaktadır.
Özellikle annenin ilk 3 ayında olumsuz etkileri olan bazı durumlar etken olabilmektedir. Annenin hamilelik döneminde kızamık geçirmesi, epilepsi sendromu, tiroit hormonlarının doğumdan itibaren düşük olması gibi biyolojik etkilerin neden olduğu gözlemlenmiştir.
Otizmi çevresel olarak tetikleyen etmenler arasında, kullanılan tarım ilaçlarının artması, tüketilen ürünlerin genetiği ile oynanması, radyasyona fazla maruz kalınması, hamilelik döneminde kullanılan ilaçların fazlalığı, yetersiz beslenme, vitamin eksikliği, teknolojik bağımlılık, kopuk aileler görülmektedir.
Yaşın öneminin olduğu üzerinde de durulmaktadır. İleri yaşlarda erkeklerin spermlerinde beyin gelişimini etkileyecek genetik bozuklukların olduğu gözlemlenmiştir.
Erken Tanıda En Belirgin Özellikler
- Göz temasında, gözle izlemede eksiklik,
- İsim ile çağırıldığında tepki vermemesi,
- Taklit etmede eksiklik,
- Çevreye gülümsemenin olmaması ve diğer bebeklere karşı ilgisizlik,
- Gösterilen davranışlara yetersiz tepki vermesi,
- Sürekli elini bir yere vurma, araba tekerleği çevirme, çamaşır makinesi izleme gibi farklı davranışlarda bulunma,
- Görsel dikkat eksiliği olması,
- Bir obje veya nesneye sabitlenme,
- 12. aydan sonra anlamsız sesler çıkaramaya başlama,
- İlk kelimelerde gecikme görülür,
- Yaşına uygun ifade edici dili gelişmemiştir,
- Monoton sesle konuşma ve cümleleri tekrar etme görülür.
- Az ya da çok uyur, uyku problemi vardır.
- Dikkat eksikliği vardır ve pasiftir.
- Acıya karşı çok hassas ya da çok tepkisizdir.
- 2 yaşına geldiğinde hala öz bakım becerirlini yerine getirememe.
- Hayali ve sembolik oyunlar kuramama.
- Nesneleri döndürme veya kendini etrafında döndürme.
- El çırpma, sallanma,
- Parmak ucunda yürüme,
- Anne babanın oyun isteklerine karşılık vermeme,
- Yüz ifadesinin olmaması, üzülen ya da sevinen birini görmezden gelme,
Otizmde kesin tanı için bir ölçüt yoktur. Erken tanıyı kolaylaştıracak bazı belirtiler vardır. Bu belirtilerin fark edilmesi için de ailenin çocuğu dikkatli izlemesi gerekir. Otistik çocukların %25’ inde belirti ve gecikmeler 2 veya 3 yaşında başlar. %75’ inde ise belirti ve gecikmeler 1 yaşına kadar başlamaktadır. Uzamanlar tanı koymadan önce bir süre çocuğu takibe alır ve gelişimini izler.
Otizm Tanısı Nasıl Konulur?
Otizm tanısı ailenin ilk olarak çocukta gördüğü eksiklikler ile uzmana başvurması ile başlar. Anne babanın çocuğa karşı ilgisi erken tanı koyulmasını sağlar. Uzaman tarafından anne babanın verdiği bilgiler doğrultusunda çocuk gözlemlenir.
Otizmin belirtileri arasında sayılan davranışları sergileyen çocuklar, çocuk psikiyatristleri veya çocuk nörologları tarafından değerlendirilmelidir. Otistik çocuklar belirtileri aynı şiddette göstermeyebilir.
Otizm tanısı genelde 3 yaşından itibaren konulmaktadır. Ancak artık 18 aya kadar tanının konulma imkanı bulunuyor. Otizmin far edilebilme ihtimali olarak çocuklarda görülen davranışların aile tarafından anlaşılarak uzmana başvurması ile takip ediliyor. Tanı konulabilmesi için uyarcı işaretler;
• İkinci ayda bebeğin hiçbir göz teması olmaması ve tepki vermemesi,
• 4-5 ayları arasında anne babanın ilgisine tepki vermemesi,
• 8-9 aya gelindiğinde hala iletişim kuramamak,
• 12. ayda taklit edememek,
• Yine 12. ayda iki kelime ile iletişim kuramamak,
• Akranları ile oyun oynamak istememe,
• Aşırı tepkisiz ya da aşırı öfkeli olma,
• Konuşmayı reddeden otistik çocuklarda isteklerini bağırarak, vurarak ya da çığlık atarak ifade ettikleri görülmüştür.