Piaget’e göre Bilişsel Gelişim Basamakları
Duyusal Motor Dönemi ( 0-2 yaş );
Bebekler ilk doğduklarında etkin olarak koklama ve duyma yetilerini kullanırlar. Bu duyumlar anne karnında bebeğin dış dünyaya uyumu sağlamak için geliştiği için doğduğunda da diğer yetilerine göre neredeyse tam olgunluğa ulaşma eğilimindedir.
İlk doğduklarında bebekler annelerini kokularından ve seslerinden tanımaktadırlar. Bu şekilde aralarında ki bağ oluşur. Anne bebeğini kucağına aldığında kokusunu duyduğu için sakinleşir, çünkü annesini tanır.
Bir aydan sonra görme duyusu gelişir ve bu şekilde çevresinde ki ayrıntıları görmeye başlar. Görmeye başladıkça dışarıdan gelen tepkilere karşılık verir. İlk doğan bebek siz oyun yaptığınızda aslında size tepki vermez. 1. ayından sonra ayırt edebilmesi ile tepkilere gülümser.
Bu dönemde emme refleksleri çok güçlüdür.
Bu dönemde bebek kendisini nesnelerden ve dünyadan ayırt etmeyi öğrenirken kendi kimlik duygusu oluşmaya başlar.
Bilinçli davranışları başlar. Tepkisel davranışlardan amaçlı davranışlar yapmaya başlarlar, dairesel hareketlerde bulunurlar. Taklit, bellek ve düşünme yetisinden yararlanmaya başlarlar. Nesneleri algılama ve devamlılığını kazanır.
Bu dönem bebeğin hareketlerinin gelişeceği dönem olduğundan, giydirilen kıyafetler hareketlerini kısıtlamamalıdır.
Rahat ve hareket edebileceği bir yerde yatırılmalıdır.
• Birinci Döngüsel Tepkiler (0-4 ay)
Davranışlarını emme, yakalama ve görme refleksleri üzerine kurmuştur. İlk doğduğu ay emme ve uyuma üzerine kurulu bir hayatı olan bebeğiniz, birinci ayına girmesi ile aslından çok farklı şeyler yapabilmeye başlamıştır.
Birinci ayına girdiğinde bebeğinizin yaptığı bir hareket örneğin biberon ile mama içirirken kendisinin bir kez bunu tutarak içmesi ve bu eylemin hoşuna gitmesi tekrarlamasını da getiri. Ya da gülerken ayaklarını birbirine vuran bebeğiniz bu hareketi beğenirse artık tekrar bu hareketi yaparak mutlu olur.
Bebeğiniz parmağını yanlışlıkla ağzına sokup emmeye başladığında bundan haz alırsa bu eylemi sürekli yapmaya başlar. Bu şekilde artık davranışları ve alışkanlıkları oluşmaya başlar. Çünkü yapılan bu hareketler zamanla bebeğinizin tekrarlaması ile kalıplaşacaktır. Piaget bu olayı ilk tepkisel döngüler olarak isimlendirmiştir.
Nesneleri gözleri ile takip edebilir.
Düz zemine yatırdığınızda kafasını kısa süre de olsa kaldırmaya başlamıştır. Bebeğinize güldüğünüzde size tepki vermeye başlama dönemine girmiştir. 3. ayından sonra kollarından destek alarak göğsünü kısa süreli kaldırabilir. Kendiliğinden gülücükler atar ve sadece ağlama dönemini geride bırakır.
• İkinci Döngüsel Tepkiler (4-12 ay);
4 – 8 y arası: Bu döneme gelindiğinde bebeğiniz nesnelerin kalıcılığını anlamaya başlar ve dünyaya odaklandığı görülür. Bebeklerde artık nesne sürekliliği oluşur. Diğer bir anlamda bebek nesneyi görmese de var olduğunu anlamaya başlamıştır.
Artık emme gibi basit davranışlardan kavrama ve sallama gibi karmaşık olan davranışları yapmaya başladığı görülür. Örneğin, salladığı çıngıraktan çıkan ses ilgisini çeker ve tekrar sallar, bu olay kendini tekrarlar. Ortaya çıkan bu davranış sonucu tekrarlamalar ikinci döngüsel tepkiler dönemi olarak ifade edilir. Artık dik durduğunda başını düz tutabilir,
Yüzüstü yattığında kollarından destek alarak göğsünü kaldırabilir. Tek başına oturabilir ve ayakta tutulduğunda az da olsa bacaklarına ağırlık verebilir. Kendinden uzak olan dikkatini çeken bir oyuncağı almaya çalışabilir. Duyduğu sese doğru yönelebilir. Elinden oyuncağını almaya çalıştığınızda tepki verebilir. Bir elinde ki nesneyi diğer eline geçirebilir.
8 – 12 ay arası: daha önceden öğrenmiş olduğu şemaları, artık birbiri ile birleştirerek amaçlı davranışlar sergilemeye başlar, amaç ile aracı ayırt etmeye başlamıştır. Çocuk ulaşmak istediği bir oyuncağa almak amacı ile önce hareketli bir nesneyi yerinden oynatabilir ya da amacına ulaşmasını engelleyecek nesneyi aradan kaldırmak için vurma, uzanma ve kavrama yetilerini birleştirerek kullanabilir.
Bu dönemde bebek artık kaybolan nesneyi aramaya başlar. Kaybolan nesneyi ararken onu gizleyen şeyi itebilir ve başka bir yere gizlense de nesneyi ilk baktığı yerde aramaya devam eder.
Örneğin; bebeğinizin oyuncağını bir örtünün altına koydunuz oradan örtüyü iterek oyuncağı alır ancak siz oyuncağı örtünün altından alıp yastığın altına koyduğunuzda bebeğiniz yine örtünün altında oyuncağını arar.
Uzakta olan bir oyuncağı yakalamaya çalışabilir. Yüzüstü yatarken oturabilir, otururken ayağa kalkabilir. Elinde ki oyuncağını almaya çalıştığınızda artık tepkisi karşı koyma eğilimine geçmiştir,
“Hayır” kelimesini anlayabilir, ancak size her zaman dinlemeyebilir.
Çocuktan çocuğa değişen söyleme şekli ile anne-baba diyebilir. Aslında bu kelimeler sizin ne öğrettiğiniz ile ilgilidir. Örneğin siz ona anne yerine farklı bir aile üyesinin adını da söyletebilirsiniz.
• Üçüncü Döngüsel Tepkiler ( 12-24 ay)
12 – 18 ay arası: etrafındaki insanlara ve olaylara görsel açıdan büyük ilgi ve merak içerisindedir. Yürüyebilme yeteneğini bu dönemde kazanır. Bebeğin yeni araçları keşfetme anlama eğilimin olduğu bu evre üçüncü döngüsel tepki evresidir.
Bu dönemde “çekme” eyleminde çok tekrarlama görülür. Bir şeyi çekip bıraktığında meydana gelen tepkiler ile olayları anlamaya çalışırlar.
Bebekler bir şeyin düştüğünde neler olduğunu izlerler. Genelde elindeki nesneleri farklı yerlerden yere bırakırlar ve bunun sonucunda meydana gelen sonucu izlerler. Aslında olayları keşfetmeye başlamışlardır.
Anne-baba ya da eğitimi ile ilgilenen farklı biri ise, bu dönemde bebekle nesneyi saklamaya yönelik oyunlar oynamalıdır. Bebeğinizin bir oyuncağını örtünün altına koyup oradan farklı bir oyuncağını çıkartarak ilk sakladığınız örneğin araba nerede diye sorabilirsiniz. Böylece bebeğin nesneyi bulmasına yönlendirmek, onun düşünmesini ilişki kurmasını ve olayı izlemesini geliştirme de yardımcı olabilirsiniz.
Yürümesi için bebeğinize mutlaka destek verin, oyun oynamasına ve oyunları tekrarlamasına yardımcı olun.
Tek başına yerde 10-15 dakikaya yakın oturabilir,
Tüm bedeninde ki uzuvlarını ( kol, bacak) etkin biçimde hareket ettirebilir,
Bedenini artık bir taraftan diğer tarafa döndürebilir,
Kıvrılarak ilerler, yerde yuvarlanmaya başlar,
Dönemin ilk başında emeklemeye çalışır,
Kendini bir yerden tutarak yukarı çeker ve ayakta durabilir,
18 – 24 ay arası: bebeğinizin bağımsız yürüdüğü dönemdir. Tek başına tam anlamıyla giyinemez ama üzerini çıkarabilir. Bardağını taşıyabilir. Bebeğiniz artık duygu ve düşüncelerini size kurduğu birkaç cümle, jest ve mimikleri ile ifade edebilir.
Bu dönemde bebeğiniz bir şeyi almak için önünde ki engel olan nesneyi iter ya da devirirdi şimdi ise onu oradan kenara alarak amacına ulaşır. Bu dönemin diğer bir bahsedilen özelliği ise ertelenmiş taklittir. Bebek annesi ya da babasının gösterdiği bir oyunu hemen değil de birkaç gün sonra dener ve ortaya çıkarır. Bu bebeğin belleğinde nesnelerin devamlılık kazanımını arttırır.
Bilişsel Gelişim İşlem Öncesi Dönem
Bilişsel Gelişim Somut İşlemsel Dönem
Bilişsel Gelişim Soyut İşlemsel Dönem