Bilişsel Gelişim İşlem Öncesi Dönem
İşlem Öncesi Dönem ( 2-7 yaş )
İşlem öncesi dönem Piaget’in bilişsel gelişim basamaklarında ikinci sırada yer almaktadır. Bir önceki konumuzda bilişsel gelişimin ilk evresi olan Duyusal Motor döneminden bahsetmiştik. Bu konumuzda da İşlem öncesi dönemi evreleri ile ele alacağız.
Bu dönem 2-7 yaş arasını kapsamaktadır. Birey bu dönem için de kelime ve sözcük dağarcığını oluşturarak benlik kazanır.
Çocuklar bu dönemde olağanüstü varlıklara inanır, hayal güçlerinde onları bir yere koyarlar.
Örneğin; 3,5 yaşında ki bir çocuk, Spider-man’ nin gerçek olduğunu düşündüğü, hatta kendini spiderman olarak görüp onun gibi davrandığı gözlemlenmektedir.
• Sembolik Dönem ( 2-4 yaş )
Bu dönemde çocukların dilleri hızlı bir şekilde gelişir. Ancak geliştirdikleri kavram ve sözcükler kendilerine özgüdür. Bir anlam taşımayabilir.
Çocuklar bu dönemde hayal gücünü kullanarak düşünür. Gözünün önünde bulunmayan ya da hiç olmayan bir nesneyi, varlığı, kişiyi temsil eden semboller geliştirebilir. Örneğin; bulduğu bir nesneyi telefon olarak kullanıp, onunla biriyle konuşuyormuş gibi konuşabilir. En bilindik diğer bir örnek ise bizimde çocukken yapmış olduğumuz bir sopa bulup onu at olarak kullanmamızdır.
Sembolik dönemde çocuklar, büyüdükçe oynadıkları oyunlar daha karmaşık hale gelir. Çevresinde ki yetişkinleri ya da olayları, izledikleri şeyleri taklit etmelerinin yanında, tamamen kendi hayal güçlerinden yarattıkları semboller ile oynayabilirler.
Bu dönem çocuğunuzun gelişimi için önemli bir etkenken, duygusal ve psikolojik açıdan da önem taşımaktadır. Oynadıkları oyunları ve bu oyunları daha fazla algılayabilmeleri için anne-baba destek olabilir.
Çocuklar bu dönemde ben merkezlidir, karşısında ki insanlar açısından dünyayı göremez, dünya sadece kendi üzerlerine kuruludur. Örneğin; annesinin uykusu olsa da kendi uykusu gelmeden annesi de uyuyamaz.
Nesneler arasında ki ufak farkları ayırt edemez, tek bir özellik açısından ele alırlar. Rengine ya da fiziksel özelliğine göre bir anlam verir ve diğer özelliklerine bakmaz.
Bu dönemde çocuklar çevresinde olan olumsuzluklarının sorumlusu olarak kendilerini tutabilirler. Örneğin kavga eden bir anne-babanın kendi yaramazlığı nedeni ile kavga ettiklerini düşünebilirler.
Bu dönemde çocuk kişileri ayırt edebilir. Örneğin; dedesi bıyıklı olan bir çocuk her gördüğü bıyıklıya dedem demez artık onu ayırt edebilmektedir. Ancak babasının siyah model bir arabasını, dışarıda gördüğü aynı model siyah arabayla karıştırabilir. Hepsi ona göre babasının arabasıdır.
• Sezgisel Dönem ( 4-7 yaş )
Çocukların bu dönemle birlikte sezgisel dönemleri ön plana çıkmaya başlar. Mantık kuralları ile değil sezgilerine dayanarak çözüm üretmeye ve düşünmeye çalışırlar.
Nesnelerin ve olayların tek bir özelliğine odaklanırlar. Örneğin çizgi film izleyen bir çocuk o esnada verilen başka bir şeyi gerçekleştirmez. Bütün dikkatini ona verir, çizgi film bittiğinde ya da reklam arası girdiğinde diğer olaya odaklanır.
Bütün ve parçalar arasında ilişkileri kuramazlar. Onlar için biçim ve renklerine göre ayırma vardır. Diğer özelliklerini görmezler.
Bu dönemin en belirgin özelliklerinden birisi de korunum henüz gelişmemiştir. Korunum; bir maddenin şekli veya konumu değiştiği halde miktarı, hacmi, alanı değişmemesidir. Örneğin; aynı miktar suyu geniş bir bardaktan, uzun bir bardağa koyduğumuzda korunum kavramı gelişmemiş olan çocuk uzun bardaktaki suyu daha fazla diyecektir. Aslında bu kavramın en bilindik sorusu 1 kilo pamuk mu,1 kilo demir mi daha ağırdır?
Tersine çevirme yetileri oluşmamıştır. Piaget’a göre tersine çevirme düşünmenin önemli bir yönü ve korunumun başlangıcıdır. Bu dönemde mantık yürütemedikleri için tersine düşünemezler. Çünkü olayın ya da nesnenin bir özelliğine odaklanırlar.
Tek yönlü sınıflama özelliği bu dönemdedir. Legoları renklerine ya da şekillerine göre ayırırlar. Aynı anda renk ve şekillerine göre ayıramazlar.
Piaget’in yapmış olduğu araştırmalara göre ortaya koyduğu bu özelliklerde günümüzde farklılıklar görülmektedir. Buda anne-babanın daha bilinçli, verilen kreşlerin daha eğitim odalı olması ya da çocukların izledikleri programlar ile bağlantılıdır.
Bunlarla ilgili birkaç örnek vermek gerekirse; çocuklar logoları renklerine ve şekillerine göre ayırarak istenilen şekli
yapabilmektedirler. Bunlar yapılan etkinliklerle çocuklara öğretilebilmektedir. Ben merkezcilik olan bu dönemde çocukların annelerinin hastayım dediklerinde, üstlerini örtüp daha sessiz ve annelerine daha az isteklerini sundukları görülmektedir.
Aslında bu gelişimin sebebi gelişen teknoloji ile çocukların eğitimlerinin daha hızlı geliştirilmesi, daha çok ilgili anne-babadır. Çocuğunuzun eğitimine ne kadar erken başlarsanız gelişimi o kadar çabuk ve donanımlı olur.
Piaget’e göre Bilişsel Gelişim Basamakları
Bilişsel Gelişim Somut İşlemsel Dönem
Bilişsel Gelişim Soyut İşlemsel Dönem