Bilişsel Gelişim
Kişinin diğer insanlardan ayrılmasında ki en önemli özelliğidir. Bilişsel gelişim, doğayla başa çıkmaya çalışarak, kültürel değerler üretir, teknolojik gelişmeler ile hayatı kolaylaştırır ve anlamlı kılar.
Bilişsel gelişim, doğumdan başlayarak kişinin, çevresinde ki dünyayla etkileşimini sağlaması, dünyayı anlamamız için bilgilerin edinilerek kullanılması, saklanması, yorumlanması ve yeniden düzenlenerek, değerlendirilmesine yardım eden bütün zihinsel süreçleri içine alan gelişim sürecidir.
Bilişsel gelişim için kısa bir tanım yapmak zordur ancak; “ düşünme ve kavrama sisteminde ortaya çıkan gelişmeler” olarak genel bir tanım yapılabilir.
Öğrenim döneminde çocukların hangi gelişim döneminde olduklarını öğretmenleri tarafından tespit edilmesi ve ona göre uygun eğitimin verilmesine önem verilmelidir. Buda eğitmen yetiştiren kurumların öğretmenlere eğitim 
psikolojisi hakkında yeterli donanıma sahip olarak yetiştirilmesi ile sağlanabilir. Bu dönemde çocuğa yönelik bilinçsiz verilen eğitim, öğretmenin başarısız bir eğitim süreci vermesine ve çocuğunda eksik, yetersiz eğitim almasına sebep olur.
Bilişsel gelişimde, her dönemde yaşanan gelişimin bir sonraki döneme düzenlenip geliştirilerek aktarılması döngüsü vardır. Bu yüzden bir önceki dönem yaşanan gelişimin eksikliği bir Sonra ki dönemi olumsuz etkiler. Tam anlamı ile tamamlanan gelişim süreci bir sonra ki döneminde verimli tamamlanmasını getirir.
Çocuklar doğuştan meraklıdır. Öğrendikleri şeyleri, düşünce ve kavramları deneyerek öğrenirler. Bu nedenle doğuştan gelişen bilişsel gelişimin büyük önemi vardır.
Bilişsel gelişimde öne çıkan kavramlardan biri olan Zekâ; zihnin uyum içerisinde çalışması sonucu ortaya çıkan yetenektir. Zekâ ile ilgili aslında iki farklı görüş vardır. Biri doğuştan kazanılan bir yetenek olduğu diğeri ise sonradan çevreden kazanılan bir yetenek olduğudur.
Aslında zekâ; doğuştan gelen bir yetenek, daha sonra da bu yetenek anne-babanın ve çevrenin etkisiyle güçlendirilebilir ve üst seviyeye çıkarılabilir. Bu noktada bilişsel gelişim süreçlerinin iyi bilinerek, çocuğun bu doğrultuda desteklenmesi gerekmektedir.
Bilişsel gelişim ile ilgili bilinen ve konu ile ilgili araştırmaların en ünlü isim Jean Piaget’ dir. Piaget bilişsel gelişimi dönemlere ayırarak incelemiş ve dönemler arası hangi davranışların yaşandığını anlamayı amaçlamıştır.
Bilişsel gelişim ile ilgili temel kavramlar; Algı, bellek, dikkat, taklit, akıl yürütme ve problem çözme, yaratıcılık.
Algı; duyu organlarımız aracılığı ile alınan bilginin organize edilerek yorumlanmasıdır.
Bellek; zihnin önceden gördüğü bir bilgiyi ya da nesneyi depolayarak depolamasıdır.
Dikkat; kişinin bir nesneye ya da bir noktaya yönelme zamanıdır. Çocuklar da genelde görülen dikkat dağılması vardır. Uzun süreli bir şeye odaklanamazlar. Hareketli olmaları ve bir şeyden çabuk sıkılmaları dikkatlerinin dağılmasına yol açar.
Taklit; bebeklerin gördükleri bir şeyi yapma eğilimidir. Ancak bebeklerin isteksiz ve dikkatini çekmediği şeyleri taklit etmedikleri görülmüştür.
Akıl yürütme ve problem çözme; daha önceden öğrenilmiş bir bilginin ya da karşılaşılan bir olayın daha sonradan olaya uyarlanarak çözüm üretilmesine akıl yürütme süreci kapsar. Karşılaşılan olay ile ilgili olayı kavrama,
değerlendirme ve çözüm üreme ise problem çözme sürecidir.
Yaratıcılık; genel olarak yaratıcılığın doğuştan geldiği öngörülür. Yaratıcılık sayesinde çocuklar, var olan bir şeyden yeni bir şey ortaya çıkarır, özgün bir çözüm üretir.
Piaget’e göre Bilişsel Gelişim Basamakları;
Piaget’e göre bilişsel gelişim dönemi çocukların yaşlarına göre 4 evreden oluşmaktadır. Bu 4 evre kendi içerisinde farklı dönemlerde içermektedir.
Duyusal Motor Dönemi ( 0-2 yaş )
• Birinci Döngüsel Tepkiler (0-4 ay)
• İkinci Döngüsel Tepkiler (4-12 ay)
• Üçüncü Döngüsel Tepkiler ( 12-24 ay)
İşlem Öncesi Dönem ( 2-7 yaş )
• Sembolik Dönem ( 2-4 yaş )
• Sezgisel Dönem ( 4-7 yaş )
Somut İşlemsel Dönem ( 7-11 yaş )
Soyut İşlemsel Dönem ( 11 yaş ve Sonrası )
Piaget’e göre Bilişsel Gelişim Basamakları
Bilişsel Gelişim İşlem Öncesi Dönem
Bilişsel Gelişim Somut İşlemsel Dönem
Bilişsel Gelişim Soyut İşlemsel Dönem
Kaynak; Milli Eğitim Bakanlığı, Çocuk Gelişimi ve Eğitim, Bilişsel Gelişim, Ankara, 2014